Een kleine filosofie van de zee

 

auteur: Laurence Devillairs

categorie: non-fictie

uitgeverij De Bezige Bij 2022

ISBN 978 94 031 0682 3

beoordeeld door: Gerda Sterk

XXXX

 

Kleine filosofie

Het woord "kleine" slaat alleen op het formaat van het boekje, want de zee inspireert de auteur tot nadenken over een heleboel aspecten van het dagelijks leven, gaande van liefde, over identiteit tot het bevechten van ongenoegen met een eentonig bestaan.

Sargassozee

Het is niet louter filosofie wat we van dit boekje kunnen opsteken. Wat maakt de Sargassozee zo interessant? Wat betekent de vlag D (Delta) of wat is het verband tussen vlag F (Foxtrot) en het woord "mayday"? En als we het toch over duidelijke hulpkreten hebben, waarom is onze spreektaal nooit zo helder dat we er onze gevoelens expliciet mee uitdrukken? Wanneer was Kaap Bojador niet langer meer het einde van de bekende wereld? En waarom nemen we het ronden van die bekende angstkaap niet als voorbeeld om de angsten in ons leven onder ogen te zien?

Zee of oceaan

Met enige tegenzin a.h.w. geeft Devillairs toe dat er een verschil is tussen een zee en een oceaan, maar met "zee is leven, sterker nog: de zin van het leven" geeft ze aan dat voor haar beschouwingen dit onderscheid niet belangrijk is. Eilanden zijn speciaal. "Ieder van ons is een eiland dat zich verzet tegen de uniforme massa" Er is zelfs een eiland waarvan we minder weten dan van de maan. Wij zijn ook eilanden, wij moeten onszelf zijn, al is geforceerd origineel zijn toch geen doel.

Piraten

Zeerovers, boekaniers, kapers, het zijn de ongekroonde koningen van de zee. In onze jeugd hebben we een romantisch beeld over hen gevormd. Zij zijn waarlijk vrij, denken we. De auteur laat dan de werkelijkheid zien: het enige wat ze wilden was rijk worden. Als ze daartoe dood en verderf moesten zaaien, was dat geen probleem voor hen. En ze bestaan nog! Zowel op zee als in je kantoor krijg je soms te maken met lieden die zich gedragen als niets ontziende piraten om er zelf beter van te worden.

De golven van het leven

Het mooi uitgegeven boekje nodigt uit om het op zak te steken en de toegankelijke teksten nu en dan door te nemen. Dan kunnen we even voor anker gaan en ons niet meer laten heen en weer slingeren door de golven van het leven. De 24 hoofdstukjes manen soms aan tot nederigheid tegenover de weidsheid en de kracht van oceanen, terwijl het hoofdstuk over haaien ons doet nadenken over wat wij met de natuur aanvangen. De meeste teksten zijn evenwel levenslessen. De auteur nodigt ons uit om de inspiratie om beter te leven uit de zee te halen, om schoonheid te zien waar die is, om te dúrven.

De volgende keer dat ik naar Blankenberge ga, neem ik het mee en ga ergens op een duin genieten van haar wijze raad met zicht op zee!

 

 

 

 

OPDRINGERIGE GEDACHTEN OVERWINNEN

Een gids op basis van cognitieve gedragstherapie bij beangstigende, obsessieve of verstorende gedachten

auteurs: Sally M. Winston & Martin N. Seif

categorie: non-fictie

uitgeverij: Nieuwezijds 2022

ISBN 978 90 5712 571 3

beoordeeld door: Gerda Sterk

XXX

 

Bijna iedereen heeft opdringerige gedachten

maar niet iedereen heeft er last van. Hoofdstuk 1 bespreekt wat opdringerige gedachten kunnen zijn en introduceert drie stemmen. De Bezorgde Stem, de Valse Troost en de Wijze Geest zijn evengoed gedachten. De auteurs leggen uit wat ze verstaan onder die ideeën, omdat ze die in de volgende hoofdstukken zullen gebruiken als ze therapieën voorstellen.

Zal ik nu van het balkon springen?

In hoofdstuk 2 worden uiteenlopende soorten ongewenste gedachten voorgesteld. Ook iemand zonder (zelf)moordneigingen kan denken: wat als ik die man onder de trein duw? Wat als ik zelf onder de trein spring? Minder akelig is de voortdurende twijfel aan een relatie, aan de zin van het leven, aan je seksuele identiteit. Een herinnering aan een traumatische gebeurtenis is "slechts" een gedachte. Piekeren doe je ook met je verstand, verliefd zijn ook, maar we weten allemaal hoe dat impact op het dagelijks leven kan hebben! De auteurs ontkrachten het idee dat wat je denkt ook de persoon zou zijn die je bent.

De auteurs onderbreken hier de tekst met: "Nuttig Feit: Veel van je klachten worden niet veroorzaakt door wat je denkt of voelt maar door hoe je je voelt over en reageert op de dingen die je denkt en voelt".

Nuttige feiten benadrukken regelmatig de hoofdzaken van wat er in dat hoofdstuk uiteengezet wordt.

Mythen en feiten

Een aantal mythen wordt ontkracht, zo o.a. dat je onbewuste geest je bewuste wil kan overheersen, of dat het boodschappen stuurt die je in acht moet nemen, zoals Freud ons wilde doen geloven.

Wat is er mis met mij?

In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op veelgestelde vragen, die je misschien niet aan een vriend of vriendin durft te stellen omdat je je schaamt. In het volgende hoofdstuk wordt uitgelegd hoe het brein die opdringerige gedachten creëert, waarbij amygdala, hypothalamus en de vecht-of-vlucht reactie aan bod komen. De auteurs doen dit vanuit een eenvoudig voorbeeld: iemand die je met een "Boe!" doet schrikken en hoe geest en lichaam daarop reageren. 

Therapeuten hielpen niet

Er zitten drie factoren in de weg: de plakkerige geest, paradoxale inspanningen, verstrengeling. Vervolgens zijn er oefeningen en raadgevingen hoe je van ongewenste opdringerige gedachten af kan geraken. De zes stappen zou je kunnen onthouden met een letterwoord dat in de Nederlandse vertaling nog moeilijker te onthouden is dan de stappen zelf: HSAZLG. Vermoedelijk was het oorspronkelijke Engels eenvoudiger.

Het brein veranderen

Het doel van het boek is de manier waarop je brein werkt te veranderen, want je zit opgesloten in een cyclus. Het effectiefste middel is: je doelbewust bloot stellen aan de gedachten (exposure) en er vervolgens vijf stappen op loslaten. Hoe herken je herstel en wat je kan doen als de raadgevingen van dit boek niet werken, zijn de laatste hoofdstukken.

Helpt het?

Ik herkende mezelf niet echt in de beschrijving, dus ben ik gaan kijken naar kritiek die op de Engelse editie van 2017 geleverd werd. Opvallend veel mensen geven het boek 5 sterren en schrijven dat het hen echt geholpen heeft, al geven ze toe dat het proces soms lang kan duren. De lezers voelden zich begrepen, niet gestigmatiseerd en minder angstig, zelfs al na het eerste uur lectuur. De enige kritiek was dat er veel herhalingen in voorkwamen, maar dat valt in het niet bij de dankwoorden van degenen die lijden aan dwanggedachten.

 

 

 

80 DUURZAME REIZEN

 

INSPIRERENDE ROUTES WAARVOOR JE NIET HOEFT TE VLIEGEN

 

 

 

auteurs: verschillende schrijvers

non-fictie: reisgids

oorspronkelijke uitgever: Lonely Planet

Uitgever Nederlandse editie: Kosmos, 7de druk 2022

ISBN 978 90 4392 580 8

beoordeeld door: Gerda Sterk

XXXX

 

Duurzaam en zen

De tekst op de achterflap zegt het: "Beleef Europa zonder één keer in het vliegtuig te moeten stappen". Bij elk van de 80 bestemmingen staan dan ook de CO² voetafdruk en het reisbudget. Natuurlijk is het vliegtuig sneller en veelal goedkoper, maar deze Lonely Planet legt het accent op de klimaatvriendelijkheid en op de totaal andere manier van beleving. Een reis per trein, per veerboot, met een plaatselijke bus of per fiets gaat traag en geeft je de kans om bewuster te leven en dat is in deze gejaagde tijden een even groot aandachtspunt als de bezorgdheid om het veranderende klimaat. Het minste dat we van dit boek kunnen zeggen is dat het inspireert!

Ongeveer een week

En kijk, de eerste route gaat over kunst en het is de hogesnelheidstrein van Amsterdam die je naar Parijs brengt via Antwerpen, Gent en Lille. Vertrekpunt: Amsterdam. Daar bezoek je natuurlijk de drie beroemdste musea die allemaal rond het Museumplein liggen. Dan brengt de Thalys je in een uur en 15 minuten naar Antwerpen. Daar bezoek je het huis van Rubens en wil je nog meer, ga dan naar Plantin-Moretus. Je zou gemakkelijk een uitstapje naar Brussel kunnen maken. "Een klein uur reizen" is zelfs wat overdreven tegenwoordig, het kan al sneller. Lille is de laatste halte en ook daar is kunst in overvloed. En waarom niet een dagtocht naar het Louvre in Lens? Het eindpunt van deze suggestie is Parijs, "een gigant op kunstgebied". Vanaf Gare du Nord ga je met de Thalys in 3,5 u weer terug naar Amsterdam en er zijn 11 treinen per dag.

 Co²: 10, afstand: 513 km, overnachtingen: 6, vervoerskosten: 300 €

Bierbedevaart in België

De tweede suggestie is vermakelijk: trein van Brugge naar Antwerpen, Brussel en Parijs en proef overal de lokale biersoorten. In Brugge suggereert men de Brugse Zot, in Antwerpen een Bolleke. In Parijs stelt de L.P. een brouwerij voor. Een daguitstap zou Gent kunnen zijn.

De volgende suggesties zijn heel variabel. Je kan fietsen op de Scilly-eilanden, Britse kathedralen gaan ontdekken, de Glacier Express pakken in Zermatt, en waarom je niet wagen op de historische route van Berlijn naar Moskou?! Berlijn is immers vanuit de meeste steden in Europa te bereiken per trein. In elke stad suggereert de L.P. uitbreidingen. Het boek heeft daarnaast dikwijls aandacht voor specialiteiten qua eten en drinken.

Twee weken of langer

Heb je méér tijd dan een week, dan ligt heel Europa aan je voeten. Je kan Scandinavië op een duurzaam verantwoorde manier gaan ontdekken, je kan van Santiago via Porto naar de Douro  (mooiste spoorwegtraject van Portugal), eilandhoppen in Kroatië d.m.v. talrijke veerboten, fietsen van Londen/Amsterdam/Brussel naar Parijs of omgekeerd en eventueel met de trein weer terug. Mijn favoriet is "De Middellandse Zee". Je kan vanuit heel Europa met de trein naar Barcelona, dan ga je verder naar Montpellier (een dagtochtje naar Nîmes?), naar Marseille (bouillabaisse!), naar Nice (en even naar Cannes?) en je eindigt in Monaco. Vanuit de trein tussen Nice en Monaco heb je een schitterend uitzicht op de zee. Ik zou eraan toevoegen: ga dus aan de rechterkant zitten! De suggestie dat je vanuit Marseille naar de unieke Calanques moet gaan kijken, kan ik uit ervaring bevestigen. De moeite waard! De duur van de treinritten staat erbij en ook hoeveel er per dag rijden. De vervoerskosten worden op 160€ geschat en dat lijkt me aan de lage kant.

Basisgegevens

 Dit boek is te zwaar om mee te pakken. Er staan af en toe herhalingen en foto's die je onderweg niet nodig hebt. De bedoeling is dat je thuis je reis voorbereidt. Je krijgt de basisgegevens over welke treinen wanneer rijden en hoe lang het duurt. Het is ten zeerste aan te raden om de treinritten te controleren wat betreft de uren, de frequentie en de duur van de rit, want dat verandert in heel Europa elk jaar. Een goede website, door kenners aanbevolen is seat61.com en natuurlijk de sites van de spoorwegmaatschappijen zelf. Het boek is zonder meer ideaal om beginnelingen op weg te zetten en gevorderden goesting te geven om weer te vertrekken.

 Een landkaartje geeft een algemene indruk en een schematische tekening schetst de route. Een onmisbaar register sluit het boek af.

 

 

 

HAUNTED                                                 

 

Over GEESTEN en SPOKEN

in GROOT-BRITTANNIË

 

auteurs: Harry De Paepe & Erik De keersmaecker

categorie: non-fictie

uitgeverij: Ertsberg 2022

ISBN 9789464369663

beoordeeld door: Gerda Sterk

XXX

 

Cultuur met spoken

"Als vriend en liefhebber van het Britse spook beveel ik het boek aan", zo luidt het in de inleiding van Benno Barnard, waarmee de toon gezet is.

Hoofdstuk 1 duikt in de wereld van literatuur, theater en film. Shakespeare laat geesten deelnemen in de intrige, Conan Doyle schiep de uiterst rationele Sherlock Holmes, maar geloofde zelf dat men via een medium in gesprek kon gaan met geesten.. 

 In het radioprogramma "The War of the Worlds" in 1938 deed Orson Welles Amerikanen op de vlucht slaan eer de Marsbewoners zouden landen. De BBC deed het niet "dunnetjes" over met Night Watch in 1992, maar eerder meesterlijk angstaanjagend goed. Onder de voorbeelden van bekende mensen die vandaag ook nog geloven in verschijningen die door de muren kunnen lopen, komen we o.a. Sting tegen. De Harry Potter-boeken wemelen ervan, maar de auteur zegt niet in tovenarij te geloven.

De wereld van spoken

Ghost hunting is populair in Britain en in de States. Mensen met deze hobby spitsen zich toe op het bewijzen dat ze niet bestaan. Ze geven het bestaan enkel toe als de bewijzen zich ophopen. Daartoe hebben ze hulpmiddelen ter beschikking: digitale opnameapparatuur, infrarood camera's om "orbs" te observeren, Ouija-borden ... Er zijn ghosthunters die wereldberoemd zijn geworden. Er zijn clubs en verenigingen waar men - veelal goedgemutst en met de nodige droge humor - enthousiast spookverhalen deelt die men zelf beleefd heeft of die zijn verteld door iemand die ze goed kennen.

Er zijn tientallen soorten spoken. We kennen misschien de klopgeesten, maar de auteurs introduceren er veel méér en gaan na waar die optreden en waarom. 

Spoken van gewicht

Omdat spoken en oude kastelen een nauwe band schijnen te hebben, zijn er veel van hen verbonden aan de Britse adel. Churchill voerde ooit een conversatie met de geest van zijn overleden vader, wat hij  beschreef in een kortverhaal.  En ook Lady Diana heeft haar eigen rondwarende geest. In het dierenrijk zijn het vooral de raven die de binding met de andere wereld tot stand brengen.

Een eiland vol spoken

York lijkt de meest behekste plek te zijn. Allerlei pubs, de bibliotheek, het museum tot en met de kathedraal moeten de invloed van gedoemde figuren ondergaan. De souvenirwinkels spinnen er garen bij.

De auteurs zigzaggen vervolgens door heel het Britse eiland. Van het groene Wales naar de Schotse hooglanden tot in Londen, het spookt letterlijk overal en via de vele verhalen komt de spokerij tot leven.

Pubs en ghosts

Met de geestige titel: "Ober, er zit een spook in mijn bier" opent hoofdstuk 5 de vele spookverhalen die in Britse pubs te rapen zijn. Twee Belgen treden op die twintig jaar geleden een Brigadoon experience  hadden (zie boek!) of te veel gedronken hadden.

Het spookt!

Het lijkt een raar idee om een heel boek te wijden aan iets waarin in Vlaanderen maar weinig mensen geloven, maar in Groot-Brittannië is het geloof in allerhande geesten zeer levendig en is het niet iets waarvoor ze zich schamen. Aangezien de twee schrijvers anglofielen zijn, hadden ze een goede reden om het land nogmaals te bezoeken en onder de aandacht te brengen.

De Paepe is Vlaanderens bekendste anglofiel en hij is historicus. De keersmaecker schreef goede reisgidsen over Kent en Sussex. Hij noemt zichzelf  een kenner van Britse pubs en juist daar spookt het nogal dikwijls!

Geloven de auteurs zelf in spoken? De toon is af en toe ironisch en "zou" en  "zouden" worden veelvuldig gebruikt. Ze relativeren alles in de epiloog, maar geven toe dat de Britse spokengekte in elk geval boeiende verhalen oplevert en een speciale inkijk in de Britse geschiedenis. De droge verteltrant en de dito "Britse" humor maken het een plezier om te lezen.

Het helpt om wat Engels te kennen want er is weinig of geen vertaling.

Geen register, wel een selectieve bibliografie.

 

 

 

 

 

 

 

DARWIN IN DE STAD

 

EVOLUTIE IN DE URBAN JUNGLE

 

Auteur: Menno Schilthuizen

categorie: non-fictie

uitgeverij: Olympus, elfde druk 2022

ISBN  978 90 450 3626 7

beoordeeld door: Gerda Sterk

XXXX

 

Peper-en-zoutvlinder (Biston betularia)

Dit boek sleept je mee in de biodiversiteit, in de klimaatverandering, in de evolutieleer en in de invloed van het menselijk dier op dit alles. "Onze wereld is hard op weg om geheel door de mens overheerst te worden". In de toekomst leeft driekwart van de mensheid in de stad en daar ontwikkelt zich een heel nieuwe leefomgeving voor de mens en de andere dieren. Wat Darwin nooit heeft durven geloven, gebeurt nu: de evolutie volstrekt zich soms "pijlsnel". Een goed voorbeeld is de peper-en-zoutvlinder (hoofdstuk 8: Motten en mythen) die in de industriële stad Manchester een gedaanteverwisseling onderging in een paar tientallen jaren tijd, wat in evolutionaire termen  "pijlsnel" genoemd mag worden.

 

Londense metromug (culex molestus)

 Deze mug heeft zich zodanig aangepast aan het leven onder de grond, dat hij uiteindelijk volkomen verschilt van zijn soortgenoten buiten de metro. Nog straffer: in drie verschillende metrolijnen verschillen ze genetisch van elkaar. Hun soortgenoten buiten zuigen het bloed op van vogels en leggen dan pas hun eitjes, maar de metromug zuigt het bloed van passagiers op zelfs nadat de eitjes gelegd zijn. Deze mug heeft zich verspreid over de metro's, kelders en andere ondergrondse ruimtes van de hele wereld, want de mens heeft enorm bijgedragen tot de verspreiding van veel soorten. 

Het boek wemelt van dergelijke voorbeelden van insecten, vogels, zoogdieren, planten en wat er zich verder aan leven in de stad gehuisvest heeft. Het ecosysteem wordt door ons geweld aangedaan, maar het leven laat zich niet doen: het past zich aan.

 

Versnelde evolutie?

Schilthuizen is eerlijk: het is niet altijd duidelijk of de evolutie in een sneltempo gegaan is of dat er eerder sprake is van leergedrag en aanpassing aan de omstandigheden in de stadse omgeving. Ik lees op p. 71 dat de stad een grotere biodiversiteit kent dan het huidige steriele platteland, waar weilanden en plantages obsessief gemanicuurd worden. Planten groeien tussen de stenen, mussen nestelen in dakranden, merels veranderden van bos- in stadsvogels, migreren zelfs niet meer en pasten hun gezang aan om boven het verkeer uit te komen, de vos frequenteert Londen. Meer dan 2000 coyotes hebben in Chicago onderdak gevonden. Waarnemers zagen hoe ze bij kruispunten wachten tot de lichten op groen springen!

 

Zwartkinkolibrie, musgors, knotskevertjes, aleocharine kortschildkevers

Het duizelt de lezer af en toe omdat hij zich door een grote hoeveelheid namen moet worstelen, niet alleen van soorten, maar ook van wetenschappers.  Het geheel is gelukkig in zeer toegankelijke taal geschreven, soms zelfs met goedgemutste humor. Het enthousiasme van de auteur vinden we terug in de levendig beschreven voorbeelden van alle soorten in alle werelddelen. Hij doet ons nadenken over de kracht van natuurlijke selectie en over het feit dat de mens met zijn steden evengoed tot die natuur behoort.

Dit is wetenschap voor iedereen en vooral aanbevolen voor wie geïnteresseerd is in biologie en evolutieleer.

 

Hij bedankt talloze mensen die op een of andere manier meehielpen aan dit boek. De Noten zijn bladzijden lang. Er is een uitgebreide bibliografie en een dito register.

 

 

SOLO REIZEN

 

HOE JE IN JE EENTJE DE WERELD TROTSEERT

 

auteur:  Liesbeth Rasker

categorie: non-fictie: reizen

Uitgeverij: Cosmos 2022

ISBN:  978 90 4392 527 3

ISBN e-book: 978 90 215 9021 9

beoordeeld door: Gerda Sterk

XXXXX

 

Alleen reizen=eenzaam zijn

Sommigen zullen nooit alleen op reis gaan uit vrees door eenzaamheid overvallen te worden. Rasker maakt duidelijk dat daarvoor geen gevaar is. Sinds ze in 2012 in haar eentje naar Mongolië ging, ziet ze méér voordelen dan nadelen: je doet precies wat je wil en met wie je wil. Wie alleen reist ontmoet overal mensen en kan de reisplannen al dan niet aanpassen aan de ontmoetingen. Ik (n.v.d.r.) reis zelf graag alleen en ben het volledig met haar eens.

Praktische tips: neem een sarong mee

Het boek is opgebouwd van gemakkelijk naar moeilijk. Ze begint met een verblijf in Nederland, België en Parijs en schakelt dan over naar de echte soloreizen. Behalve tips i.v.m. de bestemmingen geeft ze algemeen waardevol advies, zoals: pak niet te veel mee! Wat heb je wél bij: een dagboek en een sarong. Het dagboek gebruik je om momenten van verveeldheid of zelfs van eenzaamheid te doorbreken en de sarong heeft veel praktische toepassingen waaraan je niet zou denken. Natuurlijk neem je ook een paar geneesmiddelen mee, een verdeelstekker, enz...

Alleen eten is voor velen niet prettig, dan komt het dagboek bv. van pas. Ik zou haar zelf een tip kunnen geven: spreek iemand aan en vraag of je bij haar (best een vrouw als je zelf een vrouw bent) mag zitten.

Plan niet te veel vooraf

Leg voor de eerste avonden een verblijf vast, weet ongeveer wat je wil zien en laat verder de reisweg open. Weet je toch niet hoe je van Bali naar Flores geraakt, dan is er nog altijd Google. Eigen vervoer is soms prettig en dus vermeldt ze de mogelijkheden in de betreffende bestemming. Als dat niet kan geeft ze aan hoe het openbaar vervoer werkt.

Elk hoofdstuk behandelt een nieuwe bestemming. Meestal geeft ze een paar adressen voor overnachting, restaurants, dingen die je moet zien of wat je niet moet zien! En laat je niet afschrikken door een verblijf in een slaapzaal. Je ontmoet soms de interessantste mensen in een hostel. En al ben ik van een rijpere leeftijd dan Liesbeth, ik kan dit alleen maar beamen: in een hotel zou de eenzaamheid wel degelijk om de hoek kunnen loeren.

Elke dag feest

Zo eenvoudig is het natuurlijk niet. Ook de meest verstokte soloreizigster heeft een baaldag. Het zal je bv. maar overkomen dat je portemonnee gestolen wordt. De raadgevingen die ze in dit verband geeft zijn ontzettend belangrijk: je bent immers alleen op reis! Alles wat ze vermeldt over kosten en bankkaarten is zonder meer geld waard! Ik ben niet opgegroeid met sociale media zoals Rasker maar ook zij vindt het zinvol om daarmee niet zoveel tijd door te brengen als thuis, waarna ze toch een aantal interessante apps aanraadt.

Mooie vormgeving

Het is een fraai boek met een harde kaft en vele foto's. Rasker is niet schuw om op velen ervan zelf te figureren. Er staan geen onderschriften bij, maar we weten natuurlijk uit de tekst in welk land we zitten. Elke nieuwe bestemming wordt met een mooie foto over twee bladzijden ingeleid en een korte tekst waarom ze van dat land houdt.

De wereld ligt aan je voeten

Solo reizen is niet eng of gevaarlijk, het is een geweldige ervaring en het heeft zelfs zijn nut voor je karaktervorming. Het is niet alleen voor backpackers, maar ook voor reizigsters die méér comfort willen. Het is enthousiast geschreven en gaf mij al direct goesting om er nog eens alleen in te vliegen. Sri Lanka? New York? Of nog eens Nieuw-Zeeland?!